'THẮT LƯNG CÀNG DÀI, VÒNG ĐỜI CÀNG NGẮN'

Bài viết là một bài tập của học phần Thể dục 1 ở Trường ĐH KHTN - ĐHQG TP.HCM, tư liệu trong bài được mình tổng hợp từ Internet, mọi người có thể sử dụng bài này như là một nguồn tham khảo.

Hình 1: Ảnh minh họa

• Nguyên nhân gây thừa cân, béo phì 

Nguyên nhân chính gây béo phì là do lượng calo ăn vào lớn hơn lượng calo tiêu thụ, quá trình trên phụ thuộc vào nhiều yếu tố như di truyền, vận động, chế độ ăn uống… và lượng calo thừa sẽ được cơ thể chuyển hóa thành mỡ, sau đó tích tụ nhiều vào bụng, eo… Theo trung tâm sức khỏe Health Sina của Anh, khi bỏ qua ảnh hưởng của hút thuốc, uống rượu, vận động và chỉ số BMI, người có vòng bụng lớn thường có tỉ lệ tử vong cao và sớm hơn so với những người bình thường. 

Độ lớn vòng eo liên quan trực tiếp đến tình trạng tích mỡ trong các cơ quan, nội tạng, sự tích mỡ này dẫn đến nhiều bệnh tật, mà một cách chủ quan, người bệnh có thể tự ngăn ngừa bằng nhiều phương pháp khác nhau. Vòng bụng và eo tập trung nhiều cơ quan trọng yếu như thận, gan, tuyến tụy. Nếu nơi này tích tụ quá nhiều mỡ sẽ làm cho hệ thống tuyến tụy hoạt động sai lệch, làm tăng nguy cơ cao huyết áp, gan nhiễm mỡ, tiểu đường. 

• Hậu quả của thừa cân, “vòng bụng lớn” 

Béo phì nói riêng và vòng bụng lớn nói chung đem lại rất nhiều hệ lụy đáng lo cho cơ thể. Ngoài những hậu quả “bề ngoài” như thiếu thẩm mĩ, khó vận động, di chuyển hơn những người bình thường, béo phì tiềm tàng những hậu quả ảnh hưởng tới cả tính mạng con người. 

Thứ nhất, người tích tụ nhiều mỡ có thể có một trí nhớ kém, xuất phát từ việc cơ thể sử dụng protein PPAP alpha để đốt cháy chất béo cũng như lượng calo thừa, trong khi đó, loại protein này lại rất cần cho hoạt động não bộ và trí nhớ của con người. 

Thứ hai, khi vòng bụng lớn, hệ hô hấp của cơ thể cũng bị ảnh hưởng không ít, lượng mỡ tích tụ quá nhiều gây chèn ép, làm hẹp kích thước phế quản, ống phổi, hậu quả gây khó thở, dẫn đến hen suyễn mãn tính. 

Thứ ba, theo thống kê của các nhà khoa học, một người khi tăng từ 5 – 10kg, nguy cơ bị thoái hóa khớp gối sẽ tăng lên 50%. Hơn nữa, có đến 80% người tăng mỡ máu đồng thời cũng tăng thêm lượng axit uric, như vậy, béo phì cũng là một nguy cơ không nhỏ dẫn đến bệnh gout, làm người bệnh di chuyển khó khăn. 

Thứ tư, một tác động tiêu cực khác của sự tích tụ nhiều mỡ thừa, thường bị nhiều người bỏ qua, đó là giảm chức năng sinh lí. Từ những số liệu thu thập được qua nghiên cứu những người thừa cân, các nhà khoa học đã nhận thấy, nam giới có vòng bụng lớn sẽ có lượng hoocmon testosterol tiết thấp hơn 80% so với nam giới bình thường, còn ở phụ nữ thì tình trạng rụng trứng thất thường thường xảy ra nhiều ở những người thừa cân. 

Thứ năm, khi mỡ thừa tích tụ nhiều, kết hợp với nhiều yếu tố khác như di truyền, môi trường, tuyến tụy không thể sản xuất đủ insulin để chuyển hóa năng lượng, từ đó gây ra bệnh tiểu đường. Mặt khác, lượng mỡ thừa “không đơn thuần” chỉ ở dưới lớp cơ (vòng bụng, eo…), mà chúng còn tích tụ vào trong máu, nội tạng, gây ra bệnh máu nhiễm mỡ, gan nhiễm mỡ… ảnh hưởng tới tính mạng của cơ thể. 

Hình 2: 80% người thừa cân mắc bệnh tiểu đường

Cuối cùng, có lẽ đây là hệ lụy nhiều người biết đến nhất, và cũng là hậu quả nặng nề nhất do thừa cân, đó là các bệnh về tim và mạch máu. Béo phì và lười vận động làm tăng cường quá trình chuyển hóa cholesterol, làm rối loạn lipid máu, giảm đàn hồi mạch máu, từ đó làm tăng huyết áp. Bên cạnh đó, một số bệnh nguy hiểm khác cũng tiềm tàng xảy ra, trong đó có bệnh xơ vữa động mạch, xuất hiện khi nhiều mảng bám (chủ yếu gồm cholesterol) bám vào thành mạnh, làm động mạch bị xơ cứng, trong giai đoạn cuối, tiết diện động mạch bị hẹp lại, gây ra nhồi máu cơ tim (đột quỵ), tai biến mạch máu não… tỉ lệ tử vong cao.

Hình 3: Đột quỵ cướp đi mạng sống hơn 100.000 người mỗi năm

Ngoài ra, thừa cân còn ảnh hưởng tới cuộc sống xã hội, người mắc luôn mất đi sự tự tin, không thoải mái. Mặt khác, do thiếu sự tập trung, nên hiệu suất lao động không cao… 

Hình 4: Người bị béo phì khó vận động

Như vậy, tác hại không lường của thừa cân, béo phì là không thể chối cãi, nó ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của con người, đồng thời gây nguy hiểm nghiêm trọng đối với tính mạng, nếu cứ chủ quan và không biết cách phòng ngừa. Để ngăn ngừa những tác động tiêu cực trên, con người cần xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lí kết hợp với luyện tập thể dục thể thao điều độ.

• Chế độ dinh dưỡng hợp lí 

Hình 6: Thực phẩm giàu vitamin C

Hình 6: Thực phẩm giàu vitamin E

Đầu tiên phải ăn đủ và cân đối các loại thức ăn tùy theo nhu cầu cơ thể như tuổi, giới tính và hoạt động thể lực của từng người. Nên ăn đa dạng từ 2 – 30 loại thực phẩm trên ngày và thay đổi món thường xuyên để các loại thực phẩm cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng và phòng ngừa thiếu vi chất dinh dưỡng (vitamin, khoáng chất...). Sử dụng các chất chống oxy hóa tự nhiên như vitamin C, vitamin E, beta-carotene, lycopene, flavon… có trong các loại thực phẩm để chống lão hóa.

Cụ thể, vitamin E là chất chống oxy hóa quan trọng cho tế bào não, ngăn chặn sự lão hóa, tạo đàn hồi, độ ẩm cho da… có nhiều trong mầm giá đỗ, dầu thực vật và các loại hạt… Vitamin C là chất chống oxy hóa giúp tái tạo vitamin E sau khi vitamin E bắt giữ chất oxy hóa, vitamin C có nhiều trong rau quả tươi, chua, đặc biệt là bưởi, cam, táo, ổi… 

Hình 7: Thực phẩm giàu canxi

Ngoài ra, cần bổ sung thêm đầy đủ các chất dinh dưỡng khác như: sắt (gan, thịt, cá, trứng…), kẽm (cá, thịt, hải sản, gia cầm…), canxi (sữa, cá ăn luôn xương, tôm, tép, sản phẩm từ đậu nành…). Ăn nhiều rau và trái cây giàu beta-carotene. Chọn thực phẩm ít béo, hạn chế sử dụng snack, thực phẩm chế biến sẵn, nên chọn chất béo chưa bão hòa như dầu thực vật. Hạn chế đường và thực phẩm nhiều đường vì sẽ làm đường huyết không ổn định, bên cạnh đó cũng hạn chế muối, gia vị mặn hoặc thực phẩm chế biến mặn.

• Lợi ích của vận động 

Bên cạnh chế độ ăn uống, luyện tập thể dục thể thao nói riêng hay vận động nói chung cũng mang lại nhiều lợi ích. Đầu tiên, việc tập thể dục giúp nâng cao hoạt động não bộ, sau một ngày dài ngồi một chỗ làm việc hay học tập căng thẳng, việc tập thể dục sẽ giúp cơ thể giảm mệt mỏi, lấy lại sự phấn chấn cũng như tăng khả năng tiếp thu vấn đề. Ngoài ra, khi tập thể dục, hoocmon endorphin được giải phóng, chúng có tác dụng ngăn chặn cơn đau và cảm giác khó chịu, làm cơ thể cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc hơn. 

Bên cạnh đó, vận động giúp cơ thể luôn khỏe mạnh và săn chắc, làm con người trở nên tự tin hơn về bản thân. Hệ thống xương khớp cũng trở nên rắn chắc, cải thiện tình trạng đau nhức, mỏi cơ, tránh được tình trạng loãng xương khi cơ thể hấp thụ kém đi đối với người cao tuổi. 

Luyện tập thể dục thể thao nhẹ nhàng thường xuyên còn giúp cải thiện chứng mất ngủ, chỉ cần 10 phút luyện tập nhẹ trước khi ngủ, cơ thể sẽ dễ dàng đi vào giấc ngủ, giấc ngủ ngon sẽ giúp cơ thể mau phục hồi, lấy lại năng lượng, tinh thần thoải mái. 

Một lợi ích không thể không nhắc đến, và cũng là trọng tâm của bài nghiên cứu này, đó là việc tập thể dục sẽ giúp giảm béo, kiểm soát cân nặng. Quá trình tập thể dục làm tiêu thụ năng lượng tích trữ của cơ thể, đốt cháy lượng mỡ thừa, việc kiểm soát được cân nặng của bản thân giúp cơ thể ngày càng đẹp và cân đối hơn. Đối với người bị béo phì, các bài tập vận động có thể áp dụng như: đi bộ, chạy bộ, chạy xe đạp… Những trường hợp quá béo, cơ thể quá nặng nề thì không nên tập thể dục vì dễ bị đau khớp, làm bệnh tim mạch thêm nặng. Tốt hết cần có bác sỹ tư vấn về chế độ tập luyện riêng. 

• Các bài tập cho người béo phì 

Đi bộ: là một trong những bài tập dễ dàng và mang lại hiệu quả cao vì nó có thể thực hiện ở bất kỳ nơi nào và không đòi hỏi các trang thiết bị khác. Nó có tác động hỗ trợ trong việc cải thiện sức bền và giảm cân khi thực hiện thường xuyên trong khoảng 10 - 15 phút mỗi ngày. 

Tập luyện trong phòng tập: giúp có một cơ thể hoàn hảo với những cơ bắp săn chắc, tăng sự trao đổi chất và hoạt động của các khớp. 

Đi xe đạp: là một bài tập thể dục hữu hiệu dành cho những người thừa cân để đốt lượng calo dư thừa đặc biệt là ở vùng đùi, mông và eo. 

Chạy bộ: bài tập này không những tốt cho việc giảm mỡ ở những người béo phì mà còn có tác dụng giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, giảm tỉ lệ tử vong. 

Lời khuyên: đừng đặt kỳ vọng quá cao trong thời gian đầu thử sức, mang giày và mặc quần áo thoải mái, uống nước đầy đủ và khởi động trước mỗi bài tập. 

Hình 8: Các bài tập phù hợp cho người béo phì

Các bài tập trên cũng có thể áp dụng cho những người có thể trạng trung bình hay người gầy, đều mang lại nhiều lợi ích to lớn cho sức khỏe. 

Theo như câu nói, vậy có phải Thắt lưng càng “ngắn”, vòng đời càng “dài”? 

Câu trả lời là không. Càng gầy không có nghĩa là càng khỏe, càng “thọ”. 

Người gầy có thể sẽ ít gặp các bệnh mà người thừa cân phải đối diện ở trên. Nhưng họ sẽ gặp nhiều bệnh khác liên quan tới thể trạng của mình, chẳng hạn các bệnh nhiễm trùng, thiếu máu, loãng xương… 

Do đó, duy trì thể trạng cơ thể ở mức trung bình là tốt nhất, để đạt được điều đó, cần thực hiện các bài tập thể dục, không cần quá sức nhưng phải thường xuyên, bên cạnh đó cần kết hợp ăn uống điều độ, có khoa học, ngủ đủ giấc, sống lành mạnh… để cơ thể khỏe mạnh, giảm tối thiểu mắc các bệnh đã nêu trên. 

• Kết luận 

Tóm lại, khẳng định “Thắt lưng càng dài, vòng đời càng ngắn” là có cơ sở khoa học, thông qua đó, bản thân mỗi người cần rút ra cho mình một bài học, rằng thừa cân tỉ lệ thuận với độ giảm tuổi thọ. Từ đó xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lí, sống lạc quan kết hợp với việc rèn luyện thân thể bằng việc chọn ra cho mình một bộ môn thể thao phù hợp, thường xuyên luyện tập để có được một cơ thể khỏe mạnh, săn chắc.

Về câu nói “Thắt lưng càng dài, vòng đời càng ngắn”, khi thoáng nghe qua thì trông có vẻ nó hơi phi lí, nhưng khi đào sâu vào ý nghĩa, ta thấy nó rất khoa học, với nội dung cô đọng nhất rằng những người thừa cân, béo phì, có nguy cơ mắc nhiều bệnh và tuổi thọ sẽ bị rút ngắn.

HẢI DƯƠNG - tổng hợp từ Internet.